چکیده
پیشروی آب شور در سفرههای
آب شیرین، تنها به جزایر و سواحل اقیانوسها و دریاها و دریاچههای شور محدود نمیشود، بلکه امکان دارد سفرههای
آب شور، از طریق کویرها، باتلاقها و چالههای آب شور در سفرههای آب شیرین مجاور،
پیشروی کنند و آن را شور و در شرایط بحرانی، غیر قابل استفاده سازند. ایران به
دلیل داشتن آب و هوای خشک، دارای کویرهای فراون می باشد. محدوديت منابع آب هاي سطحي و بهره‌برداري بيش از اندازه ازآب‌های زیرزمینی باعث پیشروی آب
شور به آبخوان آب شیرین در مناطق حاشیه کویر شده است.
براساس آمار و اطلاعات سازمان آب منطقه ای سمنان
از دشت دامغان، کیفیت آب بهره‌برداری شرب
و کشاورزی در روستاهای شمال شرق دشت به علت نفوذ آب شور از کویر چاه جم پایین آمده وTDS مشاهده شده در برخی از
روستاها به حدود 7000 میلی گرم در لیتر رسیده و ادامه این روند می تواند موجب
پیشروی شوری به سمت شهر دامغان و بخش کشاورزی منطقه گردد، لذا برای ارائه دورنمایی از وضع آتی این دشت در
صورت ادامه روند کنونی استخراج آب زیر زمینی یا کاهش و افزایش پمپاژ، مدلسازی دشت
انجام و وضع آتی دشت از نظر افت سطح آب زیر زمینی و میزان شوری با فرض سه سناریو
پیش بینی گردید.
در این تحقیق،
پیشروی آب شور از کویر
چاه جم در آبخوان دشت دامغان، با استفاده از نرم افزارVisual Modflow مورد شبیهسازی سه بعدی قرار گرفته است. برای پیش بینی وضعیت آبخوان در سال 1395، اطلاعات یک دوره 5
ساله چاه های مشاهده ای کمی و کیفی برای سال‌های 1386 تا 1388 واسنجی و برای دو
سال 1389 و 1390 صحت سنجی شد. نتایج نشان داد که با ادامه روند تخلیه و تغذیه
کنونی، در سال 1395 سطح آب زیرزمینی بیشترین افت را به میزان 16 متر در منطقه غرب
شهر دامغان خواهد داشت و غلظت نمک در چاه های کیفی به میزان متوسط 150 میلی گرم در
لیتر افزایش خواهد یافت. همچنین کاهش پمپاژ چاه های بهره برداری به میزان 15درصد،
باعث افت
سطح آب به میزان 14 متر و کند شدن پیشروی آب شور در آبخوان دشت و افزایش غلظت نمک
به میزان 82 میلی گرم در لیتر خواهد شد که در مقایسه با فرض ادامه روند کنونی 45 درصد کمتر است. از سوی
دیگر، افزایش پمپاژ چاه های بهره‌برداری به میزان 15درصد، افت سطح آب آبخوان به میزان 20 متر و افزایش متوسط غلظت
نمک به میزان 464 میلی گرم در لیتر را در پی خواهد داشت.
کلمات کلیدی: آب زیرزمینی، پیشروی آب شور، تداخل آب شور
و آب شیرین، آبخوان دشت دامغان، مدل سازی ،شبیهسازی، Visual
Modflow