مبانی نظری و پیشینه تحقیق درباره بهره وری

بهره وری

بهره وری در لغت به به معنای قدرت تولید، بارور بودن و مولّد بودن است. چند سالی است که این واژه در فرهنگ علمی و اداری کشور رایج شده است. لغت بهره وری از نظر ادبی حاصل مصدر است که از واژه ی بهره ور مشتق شده است و کلمه ی بهره ور به استناد فرهنگ فارسی معین به معنای بهره بردن، با فایده بودن، سود بردن و کامیابی معنی شده است. در برخی نوشتارهای تحقیقاتی برای واژه ی بهره وری معادل های دیگری مانند راندمان، بازدهی، قدرت تولید، قابلیت تولید برگزیده شده است(متقی،1384).

در فرهنگ آکسفورد بهره وری چنین تعریف شده است: بهره وری عبارت است از بازدهی و کارآیی درتولید که توسط برخی از روابط بین ستادها و نهادها اندازه گیری می شود . تعریف بهره وری از نظر سازمان بین المللی کار (ILO) عبارت است از: نسبت بازده بر منابع مصرف شده. به عبارت ساده تر بهره وری عبارت است از نسبت مقدار کالا یا خدمت تولید شده به منابع به کار رفته در جریان تولید. آژانس بهره وری اروپا (EPA) نيز بهره وری را این چنین تعریف می کند: بهره وری درجه ی استفاده ی مؤثّر از هر یک از عوامل تولید است. بنابراین بهره وری یک دیدگاه فکری است که همواره سعی دارد آنچه را که در حال حاضر موجود است بهبود بخشد. بهره وری مبتنی بر این عقیده است که انسان می تواند کارها و وظایفش را هر روز بهتر از دیروز به انجام برساند.

مرکز بهره وری ژاپن بهره وری را این گونه تعریف می کند: هدف از بهبود بهره وری به حداکثر رساندن استفاده از منابع نیروی انسانی، تسهیلات و غیره به طریق علمی و با کاهش هزینه های تولید،گسترش بازارها، افزایش اشتغال، کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود معیارهای زندگی آن گونه که به نفع کارکنان، مدیران و مصرف کنندگان باشد. هیأت ملّی بهره وری سنگاپور بهره وری را این چنین تعریف می کند: بهره وری عبارت است از یک نگرش فکری که برای رسیدن به بهبود تلاش می کند و به آن دست می یابد و هم چنین سیستم ها و مجموعه ای از فعاليّت ها که آن نگرش را به عمل تبدیل می کند (متقی،1384).

تاریخچه ی بهره وری

به طور رسمي و جدي، نخستين بار بهره وري در مقاله اي توسط فردي به نام كوئيزنيدر سال 1766 ميلادي در بحث هاي اقتصادي ظاهر شد . بعد از يك قرن يعني در سال 1883 آن طور كه فرهنگ لغت شناسي لاروس بيان مي کند : فردي به نام ليتر بهره وري را اين گونه تعريف كرد : "قدرت و توانايي توليد كردن"كه در واقع در اين جا بهره وري با اشتياق توليد را بيان مي كند.

از اوايل قرن بيستم اين واژه معناي دقيق تري بعنوان رابطه بازده "ستانده" و عوامل و وسايل به كار گرفته براي توليد آن بازده (نهاده ياداده) را به دست اورد . ارلي در سال 1900 بهره وري را ارتباط بين بازده و وسايل به كار رفته براي توليد اين بازده عنوان كرد(آسترکی،1389).

در سال 1950 سازمان همكاري های اقتصادي اروپايي‌ تعريف كامل تري از بهره‌وري به اين شرح ارائه داد : بهره وري خارج قسمت بازده به يكي از عوامل توليد است. لذا مي توان از بهره وري سرمايه، بهره وري سرمايه گذاري، بهره وري مواد خام ، بسته به اين بازده در ارتباط با سرمايه، سرمايه گذاري با مواد خام وغيره مورد بررسي قرار گيرد،نام برد (كاظمي ،1381).

فابریكنت بهره وري را نسبت بين بازده و نهاده تعريف مي كند.

كندريو و كريمر تعريف هاي عملكردي، موضعي و وظيفه اي براي بهره وري عامل منحصر يا منفرد و بهره وري جمعي و كلي عامل ها ارايه مي كنند.

كارايي به اين معنا مي باشد كه حجم معيّني از محصول با كيفيّت عالي،در كمترين زمان و يا كمترين ضايعات و غيره بدست آيد. اثر بخشي ناظر است بر اين كه آيا نتايج به دست آمده يا ستاده منطبق با هدف هاي مورد انتظار مي باشد يا خير؟ (پوتي،1993،به نقل از آسترکی، 1389).