چکیده ....................................................................................................................................................1
فصل اول : كليات
تحقیق ..................................................................................................................2
1-1
مقدمه............................................................................................................................................3
2-1 تعاریف و
كليات..........................................................................................................................5
1-2-1 تعريف زباله و پسماند...........................................................................................................5
2-2-1 انواع
زباله................................................................................................................................5
1-2-2-1 زباله هاي
شهري.............................................................................................................5
2-2-2-1 زباله هاي
صنعتي............................................................................................................6
3-2-2-1 زباله هاي
خطرناك.........................................................................................................6
4-2-2-1 زباله هاي
بيمارستاني.....................................................................................................6
3-2-1 انواع
پسماند...........................................................................................................................7
1-3-2-1 پسماندهاي عادي............................................................................................................7
2-3-2-1 پسماندهاي پزشكي (بيمارستاني)...............................................................................7
3-3-2-1 پسماندهاي ويژه..............................................................................................................7
4-3-2-1 پسماندهاي
كشاورزي....................................................................................................7
5-3-2-1 پسماندهاي صنعتي........................................................................................................8
4-2-1 تعريف مواد
زائد خطرناک و جامد
بيمارستانی..............................................................8
5-2-1 تعريف پسماند
پزشكي........................................................................................................8
3-1 طبقه بندي
پسماندهاي
بيمارستاني.....................................................................................8
1-3-1 طبقه بندي
پسماندهاي بيمارستاني بر اساس نظریه WHO..................................8
1-1-3-1 پسماندهای
عفونی..........................................................................................................9
2-1-3-1 پسماندهاي آسيبشناختي...........................................................................................9
3-1-3-1 اجسام تيز و
برنده...........................................................................................................10
4-1-3-1 پسماندهايي
دارويي........................................................................................................10
5-1-3-1 پسماندهاي
ژنوتوكسيك................................................................................................10
6-1-3-1 پسماندهايي
شيميايي.....................................................................................................11
7-1-3-1 پسماندهاي
محتوي فلزات
سنگين..............................................................................11
8-1-3-1 ظروف تحت
فشار............................................................................................................12
9-1-3-1 پسماندهاي
پرتو سازي و رادیواکتیو............................................................................12
10-1-3-1 پسماندهاي عادي.........................................................................................................12
2-3-1
نمونه هایی از انواع پسماندهای تولیدی در بخش های مختلف بیمارستان و نحوه
جمع آوری
آنها..................................................................................................................................13
3-3-1 طبقه بندي
پسماندهاي پزشكي
ويژه.............................................................................20
4-1 انواع روش هاي
تصفيه ، گند زدايي ، دفع بهداشتي مواد زائد جامد بيمارستاني.......21
1-4-1
تصفيه و دفع مواد زائد جامد
بيمارستاني.......................................................................21
2-4-1 روش
هاي گندزدايي
.........................................................................................................21
1-2-4-1 گند زدايي شيميايي مواد زايد جامد
بيمارستاني....................................................21
2-2-4-1 گند زدايي
مواد زائد جامد بيمارستاني از طريق اتو
كلاو.......................................22
3-2-4-1 گندزدايي از
طريق پرتودهي........................................................................................24
4-2-4-1
سوزاندن...........................................................................................................................24
3-4-1 روش هاي
بهداشتي دفع زباله هاي
بيمارستاني..........................................................24
1-3-4-1 دفن در
زمين................................................................................................................25
1-1-3-4-1 انواع روش هاي
دفن مواد
خطرناك.....................................................................26
2-3-4-1 روش Encapsulation
.......................................................................................26
3-3-4-1 دفن ايمن
مواد زايد در داخل بيمارستان.................................................................27
4-3-4-1 زباله سوزی
....................................................................................................................28
5-1 مراحل مديريت
پسماند بيمارستاني از توليد تا دفع
نهايي.............................................28
1-5-1 كاهش در
مبدأ....................................................................................................................29
2-5-1 بخش توليد..........................................................................................................................29
3-5-1 جابجايي ، ذخيره
، پروسه زباله در محل
توليد..........................................................29
4-5-1 جمع
آوري..........................................................................................................................30
5-5-1 حمل و
نقل........................................................................................................................30
6-5-1 پردازش و
بازيافت...............................................................................................................31
7-5-1 بخش
دفع.............................................................................................................................31
8-5-1 مراقبت هاي بعد
از
دفع....................................................................................................31
6-1 بیان مسئله
..............................................................................................................................32
7-1اهداف و فرضیات
.....................................................................................................................34
1-7-1 هدف اصلی طرح ...............................................................................................................34
2-7-1 اهداف ویژه طرح ...............................................................................................................34
3-7-1 اهداف کاربردی .................................................................................................................35
4-7-1فرضیات و سوالات
پژوهش ...............................................................................................35
1-8 پیشینه
تحقیق ........................................................................................................................36
1-1-8 پیشینه در داخل
کشور ....................................................................................................36
2-1-8 پیشینه در خارج
کشور......................................................................................................37
فصل دوم : روش کار .......................................................................................................................39
1-2 منطقه
مورد مطالعه
...............................................................................................................40
1-1-2 موقعیت
جغرافیایی شهر پلدختر.....................................................................................40
2-1-2 تاریخچه
بیمارستان امام خمینی پلدختر......................................................................41
3-1-2 رسالت بیمارستان
امام خمینی پلدختر ........................................................................41
2-2 روش کار ...................................................................................................................................42
1-2-2 پرسشنامه ............................................................................................................................42
فصل سوم یافته ها و
نتایج
.............................................................................................................44
1-3 ترکیب پسماندهای جامد
......................................................................................................45
2-3 اتاقک نگهداری موقت
پسماندهای بیمارستانی ................................................................45
1-2-3 اتاقك نگهداري موقت
باید با مشخصات زير در داخل موسسه طراحي شود ........45
3-3 نتایج
...........................................................................................................................................49
4-3 میزان تولید روزانه
پسماند در بیمارستان مورد مطالعه ..................................................49
فصل چهارم نتیجه گیری
و پیشنهادات
......................................................................................64
1-4 نتیجه گیری .............................................................................................................................65
2-4 پیشنهادات ................................................................................................................................66
فصل پنجم منابع
..............................................................................................................................69
منابع ....................................................................................................................................................70
مقدمه
بر اساس قانون مدیریت پسماند، سازمان حفاظت محیط‌زیست متولی
اصلی مدیریت پسماندهای بیمارستانی است. همچنین بنابر ماده هفت قانون مدیریت پسماند
که عنوان می‌کند مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه بر عهده تولیدکنندگان است
و پسماندهای بیمارستانی جزو پسماندهای ویژه قرار دارند، مسئولیت مدیریت آنها با بیمارستان‌ها
و درنهایت با وزارت بهداشت به‌عنوان ناظر بیمارستان‌های تحت است در صورت بی‌خطر
شدن پسماندهای بیمارستانی در مبدأ پوشش است. از طرف دیگر و ازآنجا که شهرداری مسئول
حمل و دفع پسماندها وظیفه امحای آنها مثل سایر پسماندها را دارد. در برخورد با ضایعات پزشکی چهار فرایند اصلی وجود دارد: حرارتی، شیمیایی،
پرتوافکنی و بیولوژیکی. فرایند حرارتی از گرما برای از بین بردن عامل بیماری (میکروارگانیسم،
ویروس) استفاده می‌کند. فرایندهای کم حرارت گرمای مرطوب (معمولاً بخار) و یا گرمای
خشک را به کار می‌برد. فرایندهای شیمیایی از مواد ضدعفونی‌کننده برای از بین بردن
عوامل بیماری یا از مواد شیمیایی برای واکنش در مقابل ضایعات استفاده می کنند.
پرتوافکنی شامل یونیزه کرده پرتو برای از بین بردن میکروارگانیسم‌هاست درحالی‌که
فرایندهای بیولوژیکی از آنزیم‌ها برای تجزیه مواد ارگانیکی استفاده می‌کند.
فرایندهای مکانیکی از قبیل ریزریز کردن، آمیختن، کمپرس کردن پسماندها، فرایندهای
اضافی هستند برای انتقال ضایعات غیرقابل‌شناسایی، اصلاح گرما یا انتقال توده، یا
کاهش حجم ضایعات. هیچ‌کدام از این تکنولوژی‌ها علاجی
برای مشکل از بین بردن ضایعات پزشکی نیست. هر تکنولوژی مزایا و معایب خودش را
دارد. امکانات باید مشخص کند که چه نوع تکنولوژی بی‌خطر سازی برای برآورد
نیازهایشان از همه بهتر است، درحالی‌که اثرات بر روی محیط‌زیست را حداقل کند، امنیت
شغلی را بالا ببرد و تعهد نسبت به‌سلامت عمومی داشته باشد. این منبع اطلاعات عمومی
و کلی برای کمک به قانون‌گذاران، مدیران بیمارستان‌ها، مدیران تأسیسات، متخصصان مراقبت‌های
بهداشتی، مدافعان محیط‌زیست و اعضای جامعه برای رسیدن به اهداف خود در اختیار قرار
می‌دهد. تبدیل پسماندهای
عفونی به غیر عفونی به‌وسیله بخار اشباع‌شده در دستگاه بی‌خطر سازی (استریلیزاسیون)
گزینه‌ای برای استریل کردن پسماندهای بیولوژیکی- بهداشتی ویژه است که هم‌اکنون به‌طور
گسترده‌ای مورداستفاده قرار می‌گیرد. به‌کارگیری فن‌آوری استریل کردن در دستگاه
های بی‌خطر سازی به‌عنوان جایگزین سوزاندن پسماندهای عفونی پدیده‌ای جدید نیست در واقع
سال‌هاست که برای از بین بردن نمونه‌ها و محیط‌های کشت در آزمایشگاه‌های میکروب‌شناسی
و مراکز پژوهش‌یار این روش استفاده می شود (1).
.......................
انواع زباله
1-2-2-1 زباله هاي شهري
شامل
دور ريز مواد غذايي، مواد جامدي مانند كارتن، شيشه، جعبه، پلاستيك، نخاله هاي
ساختماني و مواد حاصل از جاروب كردن خيابان ها و معابر هستند.
2-2-2-1 زباله هاي صنعتي
پسماندهای صنعتي، مواد زائد ناشي از فعاليت‌هاي
صنعتي (کارخانه‌های رنگ‌سازی، چرم‌سازی، قوطي سازي و ...) هستند و معمولاً شامل
فلزات، مواد پلاستيكي، مواد شيميايي و بالاخره پسماندهای ويژه و پسماندهای خطرناك
هستند. كه عمل جمع‌آوری، حمل‌ونقل و دفع آنها ضوابط خاص و مقررات ویژه‌ای را به
خود اختصاص داده است.
3-2-2-1 زباله
هاي خطرناك
مواد زائد
جامد يا مايعي هستند كه به علت غلظت ،كميت، يا كيفيت فيزيكي، شيميايي و ميكروبي می توانند باعث بيماري و مرگ‌ومیر شوند.
بر اساس
تعريف آژانس حفاظت محیط‌زیست (Environmental Protection Agency: EPA) پسماندهای خطرناک به مواد زائد جامدی اطلاق می شود که بالقوه
خطرناک بوده و یا اینکه پس از طی مدت‌زمانی موجبات خطر را برای محیط‌زیست، فراهم می
کنند. پسماندهای خطرناك معمولاً يكي از مشخصات قابليت انفجار، احتراق، خوردگي، واکنش‌پذیری
و سمي را دارا بوده و اغلب تحت عنوان مواد زائد راديواكتيو، پس‌مانده‌های شيميايي،
زايئات قابل اشتعال، زايئات بيولوژيكي و مواد منفجره دسته‌بندی مي‌شوند. از منابع
عمده زایئات بيولوژيكي، بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و مراكز تحقيقات پزشكي هستند. پسماندهای
بيمارستاني به دليل آنكه حاوي زایئات پاتولوژيكي، مواد زائد راديواكتيو، زایئات
دارويي، مواد زائد عفوني، مواد زائد شيميايي و بعضاً ظروف مستعمل تحت‌فشار هستند، از
منابع عمده، پسماند خطرناك در شهرها محسوب مي‌شوند. تكنولوژي جمع‌آوری، دفع و يا
احياي اين مواد در مقايسه با پسماند شهري و خانگي تفاوت بسيار دارد و بايد جداگانه
موردتوجه قرار گيرد.
4-2-2-1 زباله
هاي بيمارستاني
شامل
زباله هاي معمولي، نسوج و بافت هاي زائد ؛ مواد زائد شيميايي، عفوني، دارويي و
راديو اكتيو و ظروف و مسايل مستعمل است. زايدات مراكز درماني و بهداشتي، كه بيشتر
در بيمارستان ها، آزمايشگاه ها و درمانگاه ها توليد مي شوند، به علت آلوده بودن و
همچنين زيان هاي ناشي از عدم مديريت بهداشتي، باعث ازدياد و اشاعه انواع بيماري
هاي خطرناك و مسري شده و تهديدي جدي براي سلامت انسان و محيط زيست است (3).
3-2-1 انواع پسماند
پسماند ها به پنج گروه تقسيم مي شوند (2) :
1-3-2-1 پسماند
هاي عادي
به كليه پسماندهايي گفته مي شود كه به صورت
معمول از فعاليت هاي روزمره انسان ها در شهرها، روستاها و خارج از آن ها توليد مي
شود، از قبيل زباله هاي خانگي و نخاله هاي ساختماني (3).
2-3-2-1 پسماند
هاي پزشكي (بيمارستاني)
به كليه پسماندهاي عفوني و زيان آور ناشي از
بيمارستان ها، مراكز بهداشتي، درماني، آزمايشگاه هاي تشخيص طبي و ساير مراكز مشابه
گفته مي شود. ساير پسماند هاي خطرناك بيمارستاني از شمول اين تعريف خارج است (3).
3-3-2-1 پسماندهاي
ويژه
به كليه پسماندهايي گفته مي شود كه به دليل بالا
بودن حداقل يكي از خواص خطرناك از قبيل سميت، بيماري زايي، قابليت انفجار يا
اشتعال، خورندگي و مشابه آن به مراقبت هاي ويژه نياز داشته باشند (3).
4-3-2-1 پسماند
هاي كشاورزي
به پسماند هاي ناشي از فعاليت هاي توليد ي در
بخش كشاورزي گفته مي شود از قبيل فضولات، لاشه حيوانات (دام، طيور و آبزيان)، محصولات
كشاورزي فاسد يا غير قابل مصرف (3).
5-3-2-1 پسماند
هاي صنعتي
به
كليه پسماند هاي ناشي از فعاليت هاي صنعتي و معدني و پسماند هاي پالايشگاهي صنايع
گاز، نفت و پتروشيمي و نيروگاهي و امثال آن گفته مي شود، از قبيل براده ها، سريزها
و لجن هاي صنعتي (3).
...............................
.................
....
بخشی از منابع :
-
عمرانـي ق. ، "مـديريت مـواد زائـد جامـد". جلـد دوم، انتشـارات دانشگاه
آزاد اسلامي، ص 23, 1384.
2- عبدلي م. ع . و جليلي قاضی‌زاده م. ، "ارزيابي
توانـايي انطبـاق فناوری‌های نـو مـديريت پسـماندها در كشـور"، دانشـگاه
شـهيد بهشـتي،1386 .
3- پور خباز ح ر.، پور خباز ع ر. ، "سیستم
مدیریت دفع و مدیریت مواد جامد بیمارستانی"، وزارت کشور، 1390.
4- Pruss A., Giroult E., Rushbrook P.,
"Safe management of wastes from health-care activities. " ,WHO,
Geneva, 1999.
5- خیبر ز. ، مدیریت پسماندهای بیمارستانی
شهرستان پلدختر، پروژه کارشناسی ارشد ، 1390.
6- محمدی بقایی د.، قلی زاده ش. ، "اصول
مدیریت مواد زاید جامد مراکز درمانی و آزمایشگاهی پزشکی، نشر شهر آب "، 1379.
7- M. Askarian, and et al. "Results of
a hospital waste in private hospitals in fars province Iran", Waste
Management. Vol. 54, pp. 343-325, 2004.
8- فضیلی ا.، صالحی الف.، عبدلی م ع. ، جعفری
ح ر.، شیخ پور م. ، محیط شناسی، دانشگاه تهران ، 1389.
9- چفقانی م.، خدابخشی ل.، "گزیده
روشهای مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی"، معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی
جندی شاپور اهواز.
10- Bazrafshan E., Mostafapour F.,
"Survey of medical waste characterization and management in Iran: A case
study of Sistan and baloochestan province, Iran". Waste management &
Research, 2010.
11- ملكوتيان
م. و يغماييان ك. ، "بررسي آگـاهي، نگـرش و عملكـرد مردم شهر كرمان در زمینه
مديريت مواد زائـد جامـد"، مجلـه دانشـكده بهداشت و انسـتيتو تحقيقـات
بهداشـتي دانشـگاه علـوم پزشـكي تهـران، 1382.
.....
...
.