پيشگفتار نه
فصل اول. مفاهيم اساسي آمار 1
مقدمه 1 1
جايگاه Spss در تجزيه و تحليل اطلاعات 2 2
تاريخچه نرم افزار 2 Spss
آمار توصيفي و استنباطي 3
داده هاي آماري 4
جامعه آماري 5
نمونه 5
متغير 6
مقياسهاي اندازهگيري 7
الف) مقياس اسمي 7
ب) مقياس رتبهاي 7
ج) مقياس فاصلهاي 8
د) مقياس نسبي(نسبتي) 9
آزمون فرضيه 10
خطاي نوع اول و دوم 11
آزمونهاي يك دامنهاي و دو دامنهاي 12
تفسير تأييد يا رد فرض صفر 15
فصل دوم. نحوه تعريف و بهكارگيري متغيرها در 17 Spss
نام متغير ( 20 (name
نوع متغير ( 21 (Type
تعداد ارقام صحيح متغير ( 23 (Width
تعداد ارقام اعشار متغير ( 23 (Decimals
بر چسب متغير( 24 (Label
كد گذاري مقولههاي متغير ( 24 (Values
مقادير نامشخص متغير( 26 (Missing
اندازه ستون نمايش دهنده متغير( 27 (Columns
چگونگي نمايش هر ستون ( 28 (Align
مقياس اندازهگيري متغير ( 28 (Measure
تغيير در دادهها ( 29 (compute
تبديل دادههاي كمي به كيفي ( 30 (Recode
انتخاب دادهها ( 33 (select casess
فصل سوم. توزيع فراواني و ترسيم نمودارها 41
توزيع فراواني 41
فراواني مطلق 44
فراواني تراكمي درصدي 44
فراواني نسبي درصدي 45
نمودار فراواني 47
الف) نمودارهيستوگرام 47
ب) نمودارستوني 50
ج) نمودار دايرهاي 51
فصل چهارم. شاخصهاي مركزي 55
شاخصهاي مركزي 55
نما 56
ميانه 58
ميانگين 65
مقايسه شاخصهاي مركزي وكاربردآنها 62
فصل پنجم. شاخصهاي پراكندگي 69
شاخصهاي پراكندگي 69
دامنه تغييرات 70
چارك 71
واريانس و انحراف استاندارد (معيار) 74
تفسير انحراف استاندارد 76
رتبه درصدي و دهك 77
ضريب تغييرپذيري 80
كجي و كشيدگي 82
الف) كجي 83
ب) كشيدگي 86
فصل ششم. پيشفرضهاي آزمون پارامتريك و ناپارامتريك 89
پيش فرضهاي آزمون پارامتريك و ناپارامتريك 89
نرمال بودن توزيع جامعه 90
استقلال دادهها(تصادفي بودن دادهها) 92
فصل هفتم. آزمونهاي آماري پارامتريك 95
آزمونهاي آماري پارامتريك 95
آزمون t يك نمونه 96
فرضها 96
آزمون t براي گروههاي وابسته 99
پيشنيازهاي طرح 100
فرضها 100
آزمون t دو نمونه مستقل 102
پيشنيازهاي طرح 103
فرضها 103
تحليل واريانس 107
پيشنيازهاي طرح 107
فرضها 108
مقايسه هاي بعد از تجربه 111
آزمون شفه 112
آزمون توكي( 113 (HSD
فصل هشتم. آزمونهاي آماري ناپارامتريك 119
آزمونهاي آماري ناپارامتريك 119
محاسن آزمونهاي آماري ناپارامتريك 120
معايب آزمونهاي ناپارامتريك 121
آزمون ناپارامتريك كاي دو ( 122 (Chi- Square
كاربرد 122
معايب 122
آزمون ناپارامتريك مربوط به دو گروه مستقل ( 2 Independent samples ) 125
كاربرد 125
محاسن 126
معايب 126
آزمون ناپارامتريك مربوط به دو گروه وابسته ( 2 Related samples ) 130
كاربرد 130
محاسن 131
معايب 131
آزمون ناپارامتريك مربوط به k گروه مستقل ( 134 (K Independent samples
كاربرد 134
محاسن 134
معايب 134
مقايسه هاي بعد از تجربه زوجي(يكب هيك) 138
آزمون ناپارامتريك مربوط به K گروه وابسته ( 139 (K Related samples
كاربرد 139
محاسن 139
معايب 140
فصل نهم. آزمونهاي همبستگي 147
مفهوم همبستگي 147
نمودار پراكنش 149
محاسبه ضريب همبستگي 153
ضريب همبستگي پيرسون 153
ضريب همبستگي اسپيرمن 156
همبستگي جزئي 158
مراجع 165
فصل اول
مفاهيم اساسي آمار
هدفهاي يادگيري
از دانشجو انتظار ميرود كه پس از خواندن فصل اول بتواند:
1 . مفهوم آمار، موارد و كاربرد آن را شرح دهد .
2 . فرق بين جامعه و نمونه، پارامتر و آماره را تشخيص دهد .
3 . متغير را تعريف و انواع آن را نام ببرد .
4 . انواع مقياسهاي اندازهگيري را نام برده ،و يژگيها و موارد كاربرد آنها را نام ببرد .
5 . فرضيه و انواع آن را تعريف كند .
6 . خطاي نوع اول و دوم را تعريف كند .
7 . توان آزمون و عوامل مؤثر بر آن را شرح دهد .
8 . آزمونهاي يك دامنهاي و دو دامنه اي را تعريف و تفاوتهاي آن را بيان كند .
مقدمه
روش هاي آماري در همه علوم به عنوان وسيل هاي براي تنظيم، تحليل و تفسير داده ها
يكي از مباني اساسي را تشكيل ميدهد. اين روش ها و فنون در واقع پايه دستوري براي
استنباط و استقرا بوده و قابل تكرار و تأييد در پژوهشهاي علمي به شمار ميروند. آمار
از واژه انگليسي statistics است كه اين واژه از ريشه يوناني status به معني ارقام و
اطلاعات عددي مربوط به وضع اجتماعي و اقتصادي كشور كه براي اداره حكومت
لازم و مفيدند، گرفته شده است.( نجفي زند و پاشا شريفي، 1375:11 ) اولين جلوه آمار
در گذشته، در امر ماليات گيري و خراج بستن بر دارايي ها و امور نظامي و ارتشي و پس
از آن در طبابت ظاهر گرديده است. امروزه آمار اصول و روش جمع آوري اطلاعات
اوليه، مرتب كردن و خلاصه كردن و نمايش دادن آنها و بالاخره تجزيه و تحليل
اطلاعات اوليه و استخراج نتايج را مورد بحث قرار ميدهد .( حسيني، 3:1382 )
جايگاه Spss در تجزيه و تحليل اطلاعات
جايگاه Spss در تحقيقات علمي روز به روز كار برد بيشتري پيدا كرده است. اين
وسيله كار تحقيق را ساده كرده است، صرفه جويي در امر نيروي انساني، هزينه ها و
زمان باعث شده تا استفاده از Spss در تحقيق جايگزين روش هاي دستي شود و زمان
اختصاص يافته براي تجزيه و تحليل اطلاعات را به طور عجيبي كوتاه نمايد. در مرحله
تجزيه و تحليل، Spss وسيله بسيار ارزشمندي است اين وسيله ميتواند محاسبات
فراوان و بسيار سنگين و پيچيده را در زمان بسيار كوتاهي انجام دهد. توضيح اينكه
بعضي محاسبات پيچيده با حجم بالاي داده را نميتوان با دست انجام داد ولي Spss
مشكل چنين محاسباتي را به راحتي حل مينمايد. براي تجزيه و تحليل دادهها به وسيله
Spss محقق نياز به برنامه Spss اي و نرم افزار مناسب دارد.(كرلينجر ترجمه پاشا شريفي
و نجفي زند، 503:1376 ) در حال حاضر مناسبترين نرم افزار در تحقيقات علوم
اجتماعي و انساني، نرم افزار 1Spss است. و استفاده از آن نيز چندان مشكل نيست. برنامه
Spss قابليتهاي بسياري دارد. نظير: تهيه جداول توزيع فراواني، تهيه ليست دادهها،
تهيه جداول تقاطعي دو بعدي و چند بعدي، انجام بررسيهاي آمار توصيفي (شاخص هاي مركزي و پراكندگي)، انجام بررسيهاي آمار استنباطي شامل همبستگي ها، كاي 2، انواع تست ها و آزمون هاي پارامتريك و ناپارامتريك، محاسبات رياضي، رگرسيون، تغيير، اصلاح، جابجايي و مرتب كردن دادهها.
تاريخچه نرم افزار Spss
در سال 1968 سه جوان مبتكر نيل، هال و بنت اقدام به خلق نرم افزاري نمودند كه بر
اساس آن داده هاي خام آماري به اطلاعات بنيادي براي تصميم گيري تبديل ميشد اين
تحول در سيستم نرم افزار آماري Spss نام گرفت.