تاثیر هوش معنوی و عمل به باورهای دینی بر تنظیم هیجان شناختی در زنان باردار

تعیین رابطه و سهم پیش­ بینی­ کنندگی تاثیر هوش معنوی و عمل به باورهای دینی بر تنظیم هیجان شناختی در زنان باردار

فایل بصورت ٌWord
تعداد صفحات: 127
در زیر بخش هایی از فایل دانلودی را مشاهده می فرمایید:

فصل اول
کلیات پژوهش
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- مقدمه
تنظيم هيجان نقش مهمي در سازگاري ما با وقايع استرس­زاي زندگی دارد. یکی از راهبردهای نظم­جویی هیجان، تنظیم هیجان شناختی است، که دلالت بر شیوه شناختی دستکاری اطلاعات فراخواننده هیجان دارد. نتايج پژوهش­ها ­نشان می­دهند كه ظرفيت افراد در تنظيم مؤثر هيجان شناختی بر بهزیستی روانشناختي، جسماني و بين­فردي تأثير مي­گذارد. از آنجایی که اثربخشي فردي در تنظيم هيجان شناختی و شناسايي عوامل زيربنايي مؤثر در آن امري اساسي به شمار مي­رود و انسان موجودی زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی است، در بررسی مسائل مربوط به او و دست­یابی به نتایج دقیق و جامع، نیازمند بررسی تک­تک این ابعاد بر مساله مورد بررسی و سپس برنامه­ریزی جهت ایجاد تغییر بهینه است. بنابراین در پژوهش حاضر می­خواهیم به بررسی رابطه تنظیم هیجان شناختی، هوش معنوی و عمل به باورهای دینی در زنان باردار بپردازیم زیرا بهداشت روانی زنان در این دوره اهمیت دوچندان می­یابد و در سلامت جسمانی و روانی مادر و جنین نقش بسزایی دارد. در این فصل به بیان مسئله، ضرورت و اهمیت پژوهش، هدف­ها و سؤالات پژوهش و تعریف نظری و عملیاتی متغییرها با هدف شناخت بیشتر موضوع خواهیم پرداخت.

1-2- تعریف موضوع و بیان مسأله
تنظیم هیجان، مؤلفه­ های تحولی و پیامدهای آن موضوعی است که به موازات توجه مجدد به هیجانات، اهمیت و تفسیر جدیدی پیدا کرده و در زمینه­ های متعدد دیگری چون رشد شناخت بر خود، رشد شناخت و گویایی، و تکامل دستگاه عصبی– فیزیولوژیک گسترش یافته است. منظور از تنظیم هیجان گماشتن افکار و رفتارهایی است که به عملکرد هر چه بهتر در زندگی بینجامد (امین­آبادی، دهقانی و خداپناهی، 1390). در دیدگاه سازمانی، پاسخ­های هیجانی قابلیت انعطاف دارند و قالبی نیستند، حساس به موقعیت­هایند، با سرعت در برابر شرایط تغییر می­کنند، به نحوی که کنش­وری سازنده ارگانیسم زنده بتواند در سطح بالاتری تنظیم شود و فرآیندهای تنظیم­گر هیجانات­اند که می­توانند این امور را انجام دهند. فقدان توانایی تنظیم هیجان می­تواند منجر به برانگیختگی­های هیجانی زیان آور، ناسازگاری و عدم هدایت هیجان­ها شود و بدین ترتیب مانع از داشتن توانایی عملکردی سازش یافته و شایسته گردد (گرنفسکی و کریج، 2006).

هنگامي كه فرد با يك موقعيت هيجاني روبرو مي­شود، احساس خوب و خوش بيني براي كنترل هيجان كافي نيست بلكه وي نياز دارد كه در اين موقعيت­ها بهترين كاركرد شناختي را نيز داشته باشد (رضوان، بهرامی و عبدی، 2006). در اصل در تنظيم هيجان به تعامل بهينه­اي از شناخت و هيجان جهت مقابله با شرايط منفي نياز است (اکنر و گراس، 2005). زيرا انسان­ها با هر چه مواجه مي­شوند آن را تفسير مي­كنند و تفسيرهاي شناختي تعيين­كننده واكنش­هاي افراد است (عبدی، باباپور و فتحی، 1389).

پژوهش­ها نشان داده­اند كه طبقه قدرتمندي از تنظيم هيجان شامل راه­هاي شناختي اداره اطلاعات هيجاني تحريك­كننده است (اکنر و گراس، 2005). تغيير در هر كدام از بخش­هاي مختلف عملكرد سيستم­هاي شناختي، از قبيل؛ حافظه، توجه و هوشياري موجب تغيير خلق مي­شود. بنابراين نمي­توان نقش تنظيم هيجان شناختي را در سازگاري افراد با وقايع استرس­زاي زندگي ناديده گرفت (گرنفسکی و کریج، 2006). تنظيم هيجان شناختي به تمام سبک­های شناختي اطلاق مي­شود كه هر فردي از آن به منظور افزايش يا كاهش و يا حفظ هيجان خود استفاده مي­كند (گراس، 2001).

تنظیم هیجان بوسیله شناخت به طرزی تفکیک ناپذیری با زندگی افراد رابطه دارد، تنظيم هيجان شناختي همراه هميشگي آدمي است كه به مديريت يا تنظيم عواطف و هيجان­ها كمك مي­كند و به انسان توان سازگاري بيشتر به خصوص بعد از تجارب هيجاني منفي را مي­دهد (موریس، سیلک، استنبرگ، مایرز و رابینسون، 2007). از عواملی که می­تواند به تنظیم هیجان شناختی کمک کند بكارگيري الگوهاي معنوي و ديني در زندگي روزمره بشر است که مي­تواند احساس امنیت جسماني، شناختي و هيجاني را فراهم آورد (پکوک و پولاما،1994) و موجب افزايش سازگاري و بهزيستي انسان شود (آمرام، 2007).

دين حقيقتي است كه در جنبه­ ها و ابعاد گوناگون زندگي انسان حضور جدي و قابل توجهي دارد. تحقيق در باب دين يا دين­پژوهي نيز عرصه­ ها و شاخه ­هاي متعددي يافته است. به گونه­اي كه رشته­ هاي علمي بسياري در زمينه هاي مختلف معارف بشري تدوين و تكوين پيدا كرده­اند كه در اين بين مي­توان به روان­شناسی دين اشاره كرد. وقتي از مفهوم روان­شناسي دين استفاده مي­شود مراد تحقق و بروز و ظهور دين در رفتار بشر است، به سخن ديگر تدين و دينداري مورد نظر است نه چيز ديگر (آذربايجاني و موسوي اصل، 1385).

در دو دهه گذشته روان­شناسی دین و مطالعه موضوعات معنوی به طور فزاینده­ای مورد توجه روان­شناسان قرار گرفته است و در اکثر این مطالعات یک رابطه مثبت بین باورهای دینی و معنویت با سلامت روان افراد یافت شده است، در چند سال اخیر مفهوم جدیدی وارد حوزه روان­شناسی دین شده و آن مفهوم هوش معنوی می­باشد (رجایی، بیاضی و حبیبی پور، 1388). هوش معنوی سازه­های معنویت و هوش را درون یک سازه جدید ترکیب می­ کند. هوش معنوی به عنوان زیربنای باورهای فرد نقش اساسی در زمینه­ های گوناگون به ویژه ارتقاء و تأمین سلامت روانی دارد (یعقوبی، 1389) و دارای چندین مؤلفه می­باشد که یکی از این مؤلفه ­ها به رابطه بین معنویت و حل مسائل و مشکلات یا به عبارت دیگر به رابطه دین و معنویت با مهارت­های حل مسأله اشاره دارد (رجایی و همکاران، 1388). افراد دارای هوش معنوی بالا، افرادی انعطاف­پذیر، دارای درجه بالایی از هوشیاری نسبت به خویشتن و توانمند در رویارویی با مشکلات و دردها و چیره شدن بر آن­ها هستند (هالما و اسرینسیک، 2004). هوش معنوی مجموعه ­ای از توانایی­ ها، ظرفیت­ها و منابع معنوی می­باشد که کاربرد آن­ها در زندگی روزانه موجب افزایش انطباق­پذیری می­شود (کینگ، 2007). زوهر و مارشال (2000)، معتقدند هوش معنوي زايیده بينشي عميق در تندباد حوادث روزگار است و شخص را در برابر رويدادها و حوادث تلخ و شيرين زندگي آبديده مي­كند، تا از سختي­هاي زندگي نهراسد و با صبر و تفكر با آنها مقابله نموده و راه حل­هاي منطقي و انساني براي آن­ها بيابد؛ و آن را هوشي مي­دانند كه به وسيله آن افراد به مشكلات معنايي و ارزشي پرداخته و آن­ها را حل مي­كنند. هوش معنوي نوعي از هوش است كه با استفاده از آن افراد قادر مي­شوند تا فعاليت­ها و زندگي خود را در مسيري عميق­تر، غني­تر و معنادارتر هدايت كنند.

در اکثر مطالعات یک رابطه مثبت بین معنویت و باورهای دینی با سلامت روان افراد یافت شده است. دين مي­تواند به عنوان يك نظام اجتماعي پيچيده، بر رفتار و بازخوردهاي مهم از جمله برنامه­ريزي خانواده، كار، چگونگي تفسير زندگي روزانه و برداشت از امور مختلف و تنظیم هیجان تأثير بسزايي داشته باشد. سلیگمن (2000) اظهار می­دارد افرادی که امور مذهبی را به جا می­آورند شادتر از سایر اشخاص هستند به این معنا که از راهبردهاي مثبت تنظيم هيجان بیشتر از راهبردهاي منفي تنظيم هيجان استفاده می­کنند.

كيم و ديگران (2004) به اين نتيجه دست يافتند كه عمل به باورهاي ديني با هيجانات و عواطف مثبت مانند خوش­خلقي، شادكامي، مهرباني، اعتمادبه­نفس، توجه و آرامش رابطه مثبت دارد. مک­نلتی و دیگران(2004) نشان دادند كه دين تأثير قابل توجهی در سازگاري دارد. عمل به باورهای دینی به معنای به کار بردن دین در جنبه سه­گانه اعتقادات، عبادات و اخلاقیات می­باشد (شاه نظری 1385). منظور از اعتقادات بخشی از شناخت و دانش دینی است. عبادات همان شعائر دینی است و اخلاقیات هم بخشی از تعالیم اسلام است که رفتارهای پسندیده و ناپسند را مشخص می­کند.

این پژوهش بر روی زنان باردار انجام شد به این علت که بارداري يك دوره حاد در زندگي زنان است كه در طي آن تغييرات هيجاني، جسماني و اجتماعي زيادي رخ مي­دهد (لارا، لی، لتچیپیا و هاچهوزن، 2008). حدود %90 از زنان دست كم يك مرتبه در طول زندگي باردار می­شوند؛ بارداري رويدادي است كه بسياري از ديدگاه­هاي زندگي يك زن را تغيير مي­دهد و ظرفيت مهمي است كه در سلامتي، خوشبختي و نقش­هاي اجتماعي يك زن تأثير مي­گذارد (هیوزینک، مولدر، مدینا و بیتکلار، 2004). دوران حاملگي یکی از پر استرس­ترين دوران زندگي زن مي­باشد و حتي استرس ناشي از تولد اولين فرزند در جداول استرس رواني- اجتماعي، جزء استرس­هاي شديد طبقه­بندي مي­شود، در اين دوران امكان بروز حالت­هايي مانند نوروز، افسردگي، اضطراب، ترس مرضیو اختلال وسواسزياد است (فروزنده، 1377). و ضرورت تنظیم هیجان شناختی هر چه بیشتر در این دوران اهمیت پیدا می­کند و انجام پژوهش­های بیشتر برای تعیین عوامل مؤثر در کنترل هیجان ضرورت دارد.

حاملگي تجربه جسمي، رواني مهمي است كه سبب ايجاد تغييرات زيادي در زنان مي­شود كه مي­تواند زمينه­ساز بروز اضطراب زيادي در زنان گردد (رفیعی، اکبرزاده، اسدی و زارع، 1392). اغلب زنان نسبت به تولد و نگهداري فرزند احساس دوگانه دارند و از زايمان و به دنيا آوردن كودك نابهنجار و از اينكه نتوانند مادر خوبي باشند ترس دارند (هریس، لاوت، اسمیت و رید، 1996). تأثير فرايندهاي روان­شناختي مادر بر رشد و سلامتي جنين بسيار گسترده و فراگير است، چرا كه فضاي درون رحمی پيوسته از هيجان­ها و وضعيت رواني مادر تأثير مي­پذيرد (مولاوی، موهدی و بنگر، 2002). در صورتي كه زنان در مدت حاملگي دچار استرس هيجاني شديد شوند، كودكان آنها در معرض انواع مشكلات قرار مي­گيرند. افسردگي شديد با ميزان سقط زودرس، كم وزني هنگام تولد و بيماري تنفسي نوزاد ارتباط دارد (فروزنده،1377).

رایگان شلمانی، خداكرمي، حسن­زاده خوانساری و اکبرزاده باغبان (1391) در پژوهش خود نقل می­کنند: دوران بارداری، یکی از مهم­ترین مراحل زندگی یک زن است، این دوره اگرچه برای بیشتر زنان، دوره­ای مسرت­بخش تلقی می­شود، اما اغلب، یک دوره پر استرس همراه با تغیرات فیزیولوژیکی و روانی به حساب می­آید (بنت و برون، 2005). در این دوره تغییرات بیوشیمیایی، فیزیولوژیک و آناتومیک زیادی در بدن زن رخ می­دهد (کنینگهام، کننس و هوث، 2005). وضعیت روحی زن در بارداری تحت تاثیر تغییرات هورمونی قرار می­گیرد و برای زنانی که بارداری را یک عمل بیولوژیک کامل­کننده می­دانند، این امر بسیار مسرت­بخش و خشنودکننده است، اما بسیاری از زنان دوره­ای از اضطراب را در این دوران سپری می­نمایند، زیرا طی دوره بارداری، فرد دستخوش بزرگ­ترین تغییرات در شیوه زندگی خود می­شود و باید در تصویر شخصیتی خود دست به تغییر بزند و به حالت مادری درآید (کنینگهام، کننس و هوث، 2010).

با وجود يافته­ هاي فوق، از آنجا كه زنان در دوران بارداري تغييرات رواني زيادي را تحمل مي­ كنند و تأثيرپذيري آنان نسبت به استرس ­هاي متفاوت زندگي در اين دوره افزايش مي­ يابد، اين دوران از نظر رواني اهميت پيدا مي­كند و لزوم تنظیم هیجان شناختی کارآمد ضرورت می­یابد. از آنجايي كه مفهوم سبک­هاي تنظيم هيجان شناختي در حال حاضر تازه در عرصه ارائه پژوهش ­هاي روان­شناختي وارد شده است و درباره رابطه آن با هوش معنوی و عمل به باور­های دینی مطالعه­اي انجام نشده، به همين لحاظ، در تحقيق حاضر سعي شده است به بررسی این موضوع پرداخته شود که هوش معنوی و عمل به باورهای دینی با توجه به نقش آن­ها در سازگاری، انطباق پذیری و بهزیستی هر چه بیشتر در زندگی بشر، می­توانند به زنان باردار در تنظیم هیجان شناختی­ شان کمک کند؟ آیا هوش معنوی بالاتر، تنظیم هیجان شناختی بهتری را در زنان باردار پیشگویی می­کند؟ آیا رابطه­ای بین هوش معنوی و عمل به باورهای دینی وجود دارد؟ و آیا بین عمل به باورهای دینی و تنظیم هیجان شناختی در زنان باردار رابطه ­ای مشاهده خواهد شد؟


1-3- ضرورت و اهمیت پژوهش

شیوع بیماری­های غیرواگیر متأثر از صنعتی شدن و سبک زندگی مدرن به سرعت در حال گسترش است که بی ­توجهی و عدم برنامه­ریزی جهت کنترل آن می­تواند عواقب غیر قابل جبرانی را به دنبال داشته باشد (حسینی، 2010، و کیولاس، 2010). یکی از مسائل بسیار مهم و ضروری، تشخیص عوامل مؤثر بر بهداشت روانی و تنظیم هیجان است. مذهب یک عامل اصلی در زندگی بسیاری از انسان­ها است و می­توان میزان دینداری و معنویت فرد و تعهد او به آداب و تعالیم دینی و مذهبی را یکی از عوامل بسیار مهم و تأثیرگذار بر تنظیم هیجان و بهداشت روانی او دانست (اسپین­دلا، ویل و بیلو، 2010). در طول تاريخ بشر، دين همواره يكي از دغدغه­ هاي مهم انسان بوده و آدمي هرگز خود را بي­نياز از آن ندانسته است. در عصر حاضر كه بشر پس از فراز و فرودهاي بسيار، به مرحله­اي رسيده كه ضرورت گرايش به دين و معنويت حاصل از دينداري را براي خود با تمام وجود احساس مي­کند، براي رهايي از پريشاني و دستيابي به آرامش و تنظیم هیجان در جستجوي پناهگاهي است.

Garnefski, N.
Kraaij, V.
Gross, J. J.
Oschner, K. N.
Morris, A .S.
Silk, J. S.
Steinberg, L.
Mayors, S.
Robinson, L. R.
Peacok, J. R.
Poloma, M. M.
Amaram, Y.
Psychology of religion
Halama, P.
Strizence, M.
King, D.B.
Zohar, D.
Marshall, I.
Seligman, M.
Kim, Y.M. & Others
Mcnulty, K. & Others
Lara, M.A.
Le, H.N.
Letechipia, G.
Hochhausen, L.
Huizink, A.C.
Mulder, E.
Medina, P.G.
Buitclaar, G. H.
Nevrose
Depression
Anxiety